-
۱۵۱۶
لیلة القدر خیر من الف شهر
شب قدر از هزار ماه بهتر است
یکی از شب های مهم در تعالیم مسلمانان شب قدر است. شب قدر در واقع به 3 شب 19، 21 و 23 ماه رمضان می گویند که در آن بیدار ماندن و شب زنده داری و انجام یک سری اعمال و عبادات سفارش شده است.
در آیات و روایات بسیار به اهمیت شب های قدر اشاره شده و همه ی ما می خواهیم که شب قدر و اعمال آن را به بهترین شکل انجام دهیم. در این نوشته و به سوالاتی در رابطه با شب قدر پاسخ می دهیم که عبارتند از:
- معنی قدر و فلسفه ی شب قدر چیست؟
- در شب قدر چه اتفاقاتی می افتد؟
- چه اعمالی در شب قدر سفارش شده است؟
- شرایط استجابت دعا در شب قدر چیست؟
- و همچنین متن دعاها و اعمال مهم شب قدر را برای شما خواهیم آورد.
فلسفه ی شب قدر و معنای قدر چیست؟
- معنای «قدر» در لغت: اندازه و اندازه گیری
- معنای اصطلاحی «قدر»: ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن
- معنای قدر از استاد مطهری: « ... قدر به معنای اندازه و تعیین است و حوادث جهان از آن جهت که حدود و اندازه و موقعیت مکانی و زمانی آنها تعیین شده است، مقدور به تقدیر الهی است».
- به عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی ، مکانی و زمانی هر چیز، «قدر» نام دارد.
- حکمت الهی اقتضا می کند که در نظام آفرینش هیچ چیزی بی حساب و کتاب آفریده نشده باشد و باید دارای اندازه ای خاص باشد.
اتفاقات مهم شب قدر
1 . نزول قرآن در شب قدر واقع شده است
2 . حوادث یک سال آینده در این شب رقم می خورد
3 . حوادث یک سال آینده بر امام زمان عرضه می شود
اعمال مشترک و خاص شب قدر کدام ها هستند؟
اعمال شب‌های قدر بر دو نوع است:
اعمالی که در هر سه شب انجام می شود و به اعمال مشترک معروف است
و اعمالی که مخصوص هر یک از شب‌های مبارک نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم است که به اعمال خاصه شب قدر شناخته می شوند.
برای اینکه شب قدر و اعمال آن را به بهترین شکل انجام دهیم بهتر است هر دو این اعمال را به جا بیاوریم.
معرفی اعمال مشترک شب قدر:
- غسل کردن در شب قدر که بهتر است نزدیک به غروب آفتاب غسل کرده و نماز عشا با غسل خوانده شود.
- خواندن ۲ رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره توحید را خوانده و بعد از نماز هفتاد مرتبه گفته شود: أَسْتَغْفِرُ اللّه وَ أَتوبُ الَیْهِ
- قرآن به سر گرفتن. قرآن را در مقابل خود بازکرده و دعای زیر را بخوانید:
اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ
خدایا به حق این قرآن و به حق کسى که به او فرستادى آن را و به حق هر مؤمنى که در آن او را ستودى
وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ فَلاَ أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ
و به حق تو بر آنها که احدى شناساتر به حق تو از خودت نیست
سپس قرآن کریم را روی سر گذاشته و ذکر قرآن به سر گرفتن را بخوانید:
ده مرتبه بِکَ یَا اللَّهُ ده مرتبه بِمُحَمَّدٍ ده مرتبه بِعَلِیٍ ده مرتبه بِفَاطِمَةَ
ده مرتبه بِالْحَسَنِ ده مرتبه بِالْحُسَیْنِ ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍ
ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ده مرتبه بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَى ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍ
ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍ ده مرتبه بِالْحُجَّةِ
- خواندن زیارت امام‌حسین(ع) در روز عاشورا (زیارت عاشورا)
- بیدار ماندن (احیاء شب قدر) و عبادت کردن در شب های قدر که بسیار در روایات سفارش شده
- خواندن صد رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد 10 مرتبه سوره توحید خوانده شود.
- خواندن دعای زیر
اللَّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَکَ عَبْداً دَاخِراً لا أَمْلِکُ لِنَفْسِی نَفْعاً وَ لا ضَرّاً وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَا سُوءاً أَشْهَدُ بِذَلِکَ عَلَى نَفْسِی وَ أَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتِی وَ قِلَّةِ حِیلَتِی
فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَ جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ أَتْمِمْ عَلَیَّ مَا آتَیْتَنِی فَإِنِّی عَبْدُکَ
الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْنِی نَاسِیاً لِذِکْرِکَ فِیمَا أَوْلَیْتَنِی وَ لا [غَافِلا] لِإِحْسَانِکَ فِیمَا أَعْطَیْتَنِی وَ لا آیِساً مِنْ إِجَابَتِکَ وَ إِنْ
أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ [کُنْتُ ] أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ عَافِیَةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ
خدایا شام کردم درحالی که براى تو تنها بنده کوچک و خوارى هستم که براى خویش سود و زیانى را به دست ندارم و نمى توانم از خود پیش آمد بدى
را بازگردانم، به این امر بر خویش گواهى مى دهم، و در پیشگاهت به ناتوانى و کمى چاره ام اعتراف مى کنم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود
فرست، و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن، از آمرزش در این شب وعده دادى وفا کن، و آنچه را به من عنایت فرموده اى کامل ساز، که من بنده
بیچاره، درمانده، ناتوان، تهیدست خوار توام.
خدایا مرا فراموش کننده ذکرت قرار مده در آنچه سزاوار آنم فرمودى، و نه فراموش کننده احسانت در آنچه عطایم نمودى، و نه ناامید از اجابتت، گرچه
مدّت زمانى طولانى گردد، چه در خوشى یا ناخوشى، یا سختى، یا آسانى، یا عافیت، یا بلا، یا تنگدستى، یا در نعمت همانا تو شنونده دعایى.
- درخواست آمرزش و دعا برای خود و دیگران
- خواندن دعای جوشن کبیر
در روایتى از امام صادق (علیه السّلام) آمده است: «شب نوزدهم، شب تقدیر (اندازه گیرى کردن)، شب بیست و یکم، شب استوار ساختن (آنچه تقدیر شده) و شب بیست و سوم، شب امضا (نسبت به آنچه مستحکم شده) مى باشد»
برای اینکه شب قدر و اعمال آن را به بهترین شکل انجام دهیم نیاز به نیت و خلوص قلبی است.
اعمال خاص شب نوزدهم ماه رمضان
اول: صد مرتبه أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ
دوم: صد مرتبه اللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ
سوم: بخواند:
اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ فِی الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی
مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ
فِی رِزْقِی وَ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا و بجاى این کلمه حاجت خود را ذکر کند.
اعمال شب بیست و یکم ماه رمضان
1- دعایی است که در "مصباح المتهجد" و "کافی" نقل شده است که در شب بیست و یکم خوانده می‌شود که به شرح زیر است:
یا مُولِجَ اللَّیْلِ فِى النَّهارِ وَ مُولِجَ النَّهارِ فِى اللَّیْلِ
اى فرو برنده شب در روز و اى فرو برنده روز در شب
وَ مُخْرِجَ الْحَىِّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ مُخْرِجَ الْمَیِّتِ مِنْ الْحَىِّ
و اى بیرون آورنده زنده از مرده و بیرون آورنده مرده از زنده
یا رازِقَ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ
اى روزى دهنده هرکه را خواهى بى حساب
یا اَللّهُ یا رَحْمنُ یا اَللّهُ یا رَحیمُ
اى خدا، اى بخشاینده، اى خدا، اى مهربان
یا اَللّهُ اَللّهُ یا اَللّهُ
اى خدا، اى خدا، اى خدا
لَکَ الاْسْماءُ الْحُسْنى وَالاْمْثالُ الْعُلْیا وَالْکِبْرِیاءُ وَالا لآءُ
از آن تو است نام‌هاى نیکو و نمونه‌هاى والا و بزرگى و نعمت‌ها
اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ
از تو خواهم درود فرستى بر محمد و آل محمد(ص)
وَاَنْ تَجْعَلَ اسْمى فى هذِهِ اللَّیْلَةِ فِى السُّعَداءِ
و نام مرا در این شب در زمره سعادتمندان قرار دهى
وَ رُوحى مَعَ الشُّهَداءِ
و روحم را با شهدا مقرون سازى
وَاِحْسانى فى عِلِّیّینَ وَاِساَّئَتى مَغْفُورَةً
و احسان و نیکوکاریم را در بلندترین درجه بهشت و گناهانم را آمرزیده کنى
وَاَنْ تَهَبَ لى یَقینَاً تُباشِرُ بِهِ قَلْبى
و به من یقینى عطا کنى که همیشه با دلم همراه باشد
وَاِیماناً یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنّى
و ایمانى به من بدهى که شک و تردید را از من دور سازد
وَتُرْضِیَنى بِما قَسَمْتَ لى
و بدانچه روزیم کرده‌اى خشنودم سازى
وَآتِنا فِى الدُّنْیا حَسَنَةً وَفِى الاْخِرَةِ حَسَنَةً
و بدهى به من در دنیا نعمت نیک و درآخرت نعمت نیکو
وَقِنا عَذابَ النّارِ الْحَریقِ
و نگهدارى ما را از عذاب آتش سوزان
وَارْزُقْنى فیها ذِکْرَکَ
و روزیم کنى در این شب از ذکر خود
وَشُکْرَکَ وَالرَّغْبَةَ اِلَیْکَ وَالاِْنابَةَ
و سپاسگزاریت و اشتیاق و بازگشت بسویت
وَالتَّوْفیقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ الِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمُ السَّلامُ
و توفیق براى انجام آنچه را موفق داشتى بدان محمد و آل محمد را که بر او و بر ایشان سلام باد
2- مرحوم "شیخ کفعمی" از "سید بن باقی" نقل کرده است که در شب بیست و یکم می‌خوانی:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ
خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد
وَاقْسِمْ لى حِلْماً یَسُدُّ عَنّى بابَ الْجَهْلِ
و چنان بردبارى بهره ام کن که ببندد بر من در نادانى را
وَهُدىً تَمُنُّ بِهِ عَلَىَّ مِنْ کُلِّ ضَلالَةٍ
و هدایتى به من ده که بر من منت نهد از رهانیدن از هر گمراهى
وَغِنىً تَسُدُّ بِهِ عَنّى بابَ کُلِّ فَقْرٍ
و بى نیازى به من بده که درهاى انواع فقر را به تمامى بر من ببندد
وَقُوَّةً تَرُدُّ بِها عَنّى کُلَّ ضَعْفٍ
و نیرویى به من ده که هرگونه سستى را از من بازگرداند
وَعِزّاً تُکْرِمُنى بِهِ عَنْ کُلِّ ذُلٍّ
و عزتى که از هر خوارى مرا گرامى دارى
وَرِفْعَةً تَرْفَعُنى بِها عَنْ کُلِّ ضَعَةٍ
و رفعت مقامى که بدان وسیله مرا از هر پستى بلند کنى
وَاَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنّى کُلَّ خَوْفٍ
و امنیتى که بوسیله آن هر ترسى را از من دور کنى
وَعافِیَةً تَسْتُرُنى بِها عَنْ کُلِّ بلاءٍ
و تندرستى که بدان وسیله مرا از هر بلایى بپوشانى
وَعِلْماً تَفْتَحُ لى بِهِ کُلَّ یَقینٍ
و دانشى که به آن هر یقینى را بر من مفتوح گردانى
وَیَقیناً تُذْهِبُ بِهِ عَنّى کُلَّ شَکٍّ
و یقینى که بدان وسیله هر شک و تردیدى را از من دور سازى
وَدُعاءً تَبْسُطُ لى بِهِ الاِْجابَةَ فى هذِهِ اللَّیْلَةِ
و دعائى که اجابتش را بر من بگسترانى همین امشب
هذِهِ السّاعَةِ السّاعَةِ السّاعَةِ السّاعَةِ یا کَریمُ
و در همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت اى بزرگوار
وَخَوْفاً تَنْشُرُ لى بِهِ کُلَّ رَحْمَةٍ
و ترسى به من بده که هر رحمتى را بدان وسیله بر من بگسترانى
وَعِصْمَةً تَحُولُ بِها بَیْنى وَبَیْنَ الذُّنُوبِ حَتّى اُفْلِحَ بِها
و مرا چنان خودنگهدار کن که همان حالت میان من و گناهان حائل شود
عِنْدَ الْمَعْصُومینَ عِنْدَکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
و بدان وسیله در پیشگاه معصومین (و خود نگهداران) درگاهت رستگار باشم اى مهربانترین مهربانان
اعمال شب بیست و سوم ماه رمضان
اول: خواندن سوره عنکبوت و روم و حم دخان
دوم :خواندن سوره قدر هزار مرتبه
سوم: خواندن دعای فرج
چهارم: خواندن این دعا:
اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ
فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ و اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ
الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا الْمَبْرُورِ
حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی و یَا بَاطِنا فِی ظُهُورِهِ وَ
یَا ظَاهِرا فِی بُطُونِهِ وَ یَا بَاطِنا لَیْسَ یَخْفَى وَ یَا ظَاهِرا لَیْسَ یُرَى یَا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ وَ یَا غَائِبا [غَائِبُ] غَیْرَ مَفْقُودٍ وَ یَا شَاهِدا
[شَاهِدُ] غَیْرَ مَشْهُودٍ یُطْلَبُ فَیُصَابُ وَ لا یَخْلُو [لَمْ یَخْلُ] مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طُرْفَةَ [طَرْفَةَ] عَیْنٍ لا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ [بِکَیْفَ] وَ لا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ [بِأَیْنَ] وَ
لا بِحَیْثٍ [بِحَیْثُ] أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُورِ سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لا هَکَذَا غَیْرُهُ
سایر اعمالی که در شب قدر سفارش شده است:
- خواندن ۲ رکعت نماز برای سلامتی امام زمان (عج) و تعجیل در ظهور آن حضرت
- خواندن ۲ رکعت نماز برای شادی روح همه‌ی درگذشتگان و اسیران خاک و ۲۵ بار گفتن ذکر "اللهم اغفرلی لجمیع المومنین و المومنات و المسلمین و المسلمات"
- خواندن ۲ رکعت نماز تقدیم به اهل بیت پیامبر(ص) و خواندن دعای توسل
- خواندن ۲ رکعت نماز حضرت زهرا(س): در رکعت اول بعد از حمد صد مرتبه سوره قدر و در رکعت دوم بعد از حمد صد مرتبه سوره توحید
- خواندن سوره‌های مبارک دخان و قدر
آیا خوابیدن در شب قدر حرام است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت خیر، خوابیدن در شب قدر حرام نیست اما مکروه است و بهتر است که در این شب پرفضیلت که بسیار به آن سفارش شده است بیدار بمانید و برای اینکه شب قدر و اعمال آن را به بهترین شکل برگزار کنیم از روی آگاهی به عبادت و راز ونیاز با خدا بپردازید.
توجه به ابعاد فردی و اجتماعی در شب قدر
بهتر است در شب های قدر علاوه بر اعمالی که ذکر شد در جهت خودسازى، رذیلت‌زدایى و اصلاحات اجتماعى نیز برنامه ای اندیشید و آگاهانه تغییرات مثبتی در خود به وجود آورد.
شرایط استجابت دعا در شب های قدر
استجابت دعا با توجه به آیه ی زیر دارای 2 شرط مهم و اصلی است:
«وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ
و هر گاه بندگان من از تو درباره من بپرسند (بگو) من نزدیکم و دعاى دعا کننده را به هنگامى که مرا بخواند اجابت مى کنم
این دو شرط عبارتند از:
- شخص دعاکننده حقیقتاً دعا کند و به صورت جدى از خدا بخواهد و نه صورتى از دعا باشد و لقلقه زبان
- فقط خدا را بخواند و از او درخواست کند نه از غیر او
امیدواریم برای آنکه شب قدر و اعمال آن را به بهترین شکل انجام دهید کمکی هرچند کوچک نموده باشیم.
